Tornedo. Historia

"Tornedo" to nazwa Bydgoskiej Fabryki Rowerów i Motocykli, należącej do Wilhelma Tornowa, obywatela polskiego niemieckiego pochodzenia. Fabryka, założona w 1904 roku, była największym zakładem branży metalowej w mieście. Wytwarzano w niej przede wszystkim rowery i ramy rowerowe dla innych producentów (w 1936 wielkość produkcji wynosiła: 5500 rowerów oraz 35 tys. ram). W 1937 w wytwórni zaczęto prace nad budową lekkiego motocykla. Początkowo miał on być wyposażony w eksportową wersję silnika firmy Fichtel & Sachs o pojemności 125 cm³ i mocy 3 KM przy 3600 obr/min, zblokowanego z trójstopniową skrzynią biegów. Jednak silnika tego użyto tylko w pierwszych egzemplarzach, potem zdecydowano się na krajowy silnik SS-3-MR o zbliżonych parametrach (patrz: Tornedo 1938). Silnik ten budowany był w Fabryce Pomocniczej dla Przemysłu Lotniczego i Samochodowego z Warszawy. Była to spora firma (w 1938 zatrudniała 174 pracowników) należąca do Artura Steinhagena i Henryka Stránský'ego, zajmująca się produkcją silników wielocylindrowych o mocy do 30 KM przeznaczonych do łodzi, motopomp, drezyn kolejowych itp. oraz jednocylindrowych jednostek napędowych o mocy 7 KM. Wytwarzali też części do silników lotniczych i precyzyjne narzędzia. Motorower Tornedo miał ramę z rur stalowych, widelec tłoczony z blachy stalowej amortyzowany sprężyną i sztywne tylne zawieszenie. Dwustopniowa skrzynia biegów, napęd łańcuchem, rozruch na pedały. Pojazd ważył ok. 60 kg. Silnik SS-3-MR zapewniał mu moc 2,5 KM przy 3500 obr/min, maksymalnie 3,25 KM przy 4200 obr/min. Jego prędkość maksymalną oszacowano na 60 km/h, zużycie paliwa wynosiło 2,5 litra na 100 km. Przeznaczony był dla jednej osoby. Motorower Tornedo został po raz pierwszy pokazany publiczności 3 lipca 1938, w czasie wyścigu motocyklowego rozegranego w Bydgoszczy. Sensacyjna była jego wygrana z motocyklami znanych firm, jak Sachs, Puch lub Villiers. Seryjna produkcja rozpoczęła się na przełomie roku 1938 i 1939. Po wybuchu wojny Bydgoska Fabryka Rowerów i Motocykli działała nadal, wytwarzając głównie rowery. W czasie okupacji zbudowano też niewielką liczbę motorowerów z silnikami Sachs 98 cm³.

Wilhelm Tornow

Córki Wilhelma Tornowa przed sklepem firmowym przy ul. Dworcowej

Przed końcem wojny Tornow wraz z żoną i ośmiorgiem dzieci przeniósł się do Niemiec, gdzie zmarł na początku 1940 r.

Podziękowania dla Wirtualnego Muzeum Bydgoskiego Przemysłu Rowerowego i Motocyklowego, www.autonostalgia.pl